ZUS coraz częściej prowadzi kontrole wynikowe, a więc takie które rodzą obowiązek zapłacenia dodatkowych składek. W przypadku niezgadzania się z ustaleniami inspektora kontroli, mamy dwie możliwości. Po pierwsze można wejść w spór z ZUS, zakwestionować wynik kontroli i ustalenia pokontrolne a następnie czekać na wydanie przez ZUS decyzji lub z drugiej strony można uregulować sporne składki, a następnie wystąpić z wnioskiem o wydanie pisemnej interpretacji.

Korzystna dla płatnika składek interpretacja umożliwi odzyskanie od ZUS zapłaconych składek. W przypadku interpretacji niekorzystnej płatnik będzie miał prawo wnieść odwołanie, które nie pociąga za sobą dodatkowych kosztów (jest bezpłatne).

Płatnik, który nie wniesie zastrzeżeń do protokołu, np. z kontroli lub postępowania wyjaśniającego, skoryguje dokumenty rozliczeniowe oraz opłaci sporne składki, może w późniejszym czasie wystąpić o wydanie interpretacji w zakresie obowiązku ubezpieczeń zakwestionowanym przez ZUS. Ten tryb postępowania daje płatnikowi szansę na odzyskanie spornych składek.

Wniosek o interpretację

Płatnik będący przedsiębiorcą w rozumieniu przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej może wystąpić do ZUS o wydanie interpretacji w jego indywidualnej sprawie (art. 83d ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). Interpretacja może dotyczyć:

● obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym,

● zasad obliczania składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz

● podstawy wymiaru tych składek.

Wydanie przez ZUS interpretacji następuje w formie decyzji (art. 83 ust. 1 ustawy o sus). Płatnik, który nie zgadza się ze stanowiskiem zaprezentowanym przez ZUS, może od rozstrzygnięcia zawartego w decyzji wnieść odwołanie do sądu powszechnego (art. 83 ust. 2 w zw. z art. 477⁹ Kodeksu postępowania cywilnego).

Wniesienie odwołania w tym przypadku jest bezpłatne, a wniesienie apelacji kosztuje tylko 30 zł, gdyż odbywa się wyłącznie jedna sprawa dotycząca nie ubezpieczonych, lecz wykładni określonych przepisów. Uzyskanie w tym trybie korzystnego dla płatnika rozstrzygnięcia poprzez zmianę przez sąd decyzji ZUS oznacza odzyskanie opłaconych po kontroli składek. Wówczas płatnik powinien złożyć korektę dokumentów rozliczeniowych i wystąpić do ZUS o zwrot nienależnie opłaconych składek. Nienależnie opłacone składki podlegają zwrotowi w terminie 30 dni od dnia wpływu wniosku o ich zwrot (art. 24 ust. 6d ustawy systemowej). Jeżeli nienależnie opłacone składki nie zostaną przez ZUS zwrócone w terminie, podlegają oprocentowaniu w wysokości równej odsetkom za zwłokę pobieranym od zaległości podatkowych, od dnia złożenia wniosku o ich zwrot.

Kontrowersyjne zasady ustalania podstawy wymiaru składek

Należy wspomnieć o tym, że ZUS w wydawanych interpretacjach ma obowiązek dokonania wykładni pojęcia przychodu. Takie stanowisko potwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z 12 marca 2015 r., sygn. akt II UK 136/14. Zdaniem SN to ZUS (z uwagi na odesłanie w ustawie o sus do definicji przychodu w rozumieniu ustawy o pdof) ma obowiązek dokonać wykładni pojęcia przychodu w celu udzielenia interpretacji zgodnie z wnioskiem płatnika.

Co prawda, płatnik występując z wnioskiem o wydanie interpretacji, nadal jest zobowiązany do dokonania kwalifikacji podatkowej świadczenia (które wypłaca) w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: pdof), jednak ZUS ma obowiązek zweryfikować ustalenia płatnika dokonane w tym zakresie. W praktyce ZUS dotychczas nie weryfikował kwalifikacji płatnika i nie ustalał, czy jest ona prawidłowa. Kwalifikację podatkową dokonaną przez płatnika ZUS uznawał za opis stanu faktycznego, co bezpośrednio wpływało na obowiązek ubezpieczeń. Jeśli w opisie stanu faktycznego przedsiębiorca wskazał, że np. określone świadczenie nie jest przychodem (w rozumieniu przepisów o pdof) i z tego powodu nie powinny być od tego świadczenia opłacane składki, to ZUS w wydanej interpretacji przyznawał mu rację i utwierdzał go w przekonaniu, że postąpił prawidłowo, choć w rzeczywistości było inaczej. Dlatego wydawane dotychczas interpretacje często wprowadzały płatników w błąd. Wyrok SN powinien przyczynić się do zmiany opisanej praktyki.

Bardzo ważne!

Zgodnie z wyrokiem  Sądu Najwyższego z dnia 12 marca 2015 r. (sygn. akt II UK 136/14), ZUS nie może odmówić także wydania interpretacji z tego powodu, że interpretacja dotyczy zdarzenia przeszłego. Zdaniem Sądu pojęcie „zaistniały stan faktyczny” należy rozumieć jako stan, który rzeczywiście zaistniał, a jego skutki trwają nadal w dacie zgłoszenia wniosku o interpretację niezależnie od tego, kiedy stan faktyczny powstał. ZUS ma obowiązek wydania interpretacji, nawet jeśli wcześniej było przeprowadzone w danej sprawie postępowanie kontrolne, a płatnik sporne składki już uregulował. SN dodatkowo wskazał, że celem wydawania przez ZUS interpretacji jest doprowadzenie z jednej strony do tego, aby nie doszło do nieuiszczenia przez płatnika należnych składek, czyli aby płatnik nie miał zadłużenia, z drugiej – aby nie doszło do ich nadpłaty.

Dotychczas ZUS zajmował niekorzystne z punktu widzenia płatników stanowisko, że interpretacje mogą być wydawane tylko w stosunku do zdarzeń aktualnych lub przyszłych, natomiast nie mogą dotyczyć zdarzeń przeszłych. Powołany wyrok SN powinien wpłynąć na zmianę opisanej praktyki ZUS

Decyzja merytoryczna

Płatnik, który nie zgadza się z ustaleniami ZUS w toku kontroli, może w ciągu 14 dni wnieść zastrzeżenia do protokołu, a następnie wystąpić o wydanie decyzji merytorycznej dotyczącej danego problemu. Decyzja może być również wydana z urzędu przez ZUS, jeżeli płatnik w terminie 30 dni od otrzymania protokołu kontroli nie skoryguje dokumentacji zgodnie z zawartymi w nim ustaleniami (art. 83 ust. 1, art. 91 ust. 5 ustawy systemowej). Takie rozwiązanie zamyka jednak przedsiębiorcy drogę do wydania w tej sprawie przez ZUS interpretacji. Rozwiązanie to jest mniej korzystne.

W przypadku decyzji merytorycznej stroną (poza ZUS i płatnikiem) są także ubezpieczeni, a przed sądem prowadzone jest postępowanie dowodowe, w trakcie którego mogą być m.in. przesłuchiwani ubezpieczeni oraz mogą być zgłaszane inne wnioski dowodowe.

Jeżeli więc spór dotyczyłby określonego składnika wynagrodzenia, który był wypłacany np. 100 pracownikom, to ZUS wyda w tym zakresie 100 decyzji i od każdej z nich odrębnie trzeba będzie wnieść odwołanie. Adresatami tej decyzji będą zarówno płatnik, jak i ubezpieczeni. Dodatkowo, w przypadku wniesienia apelacji jest to 100 odrębnych spraw, co oznacza, że opłata sądowa z tytułu wniesienia apelacji od każdego niekorzystnego rozstrzygnięcia to 3000 zł (100 x 30 zł).

Jeśli decyzja ZUS zostanie uznana przez sąd za prawidłową, płatnik będzie zobowiązany do uregulowania spornych składek wraz z odsetkami za zwłokę liczonymi do dnia zapłaty. Wdanie się w spór z ZUS w tym trybie może więc powodować konieczność poniesienia dodatkowych kosztów, a postępowanie sądowe z reguły będzie trwało dłużej niż w przypadku wniesionego odwołania od wydanej interpretacji.

Serwis ZUSiK.pl